Toen we met Goede Vrijdag te gast waren bij de broeders en zusters in Ronse, viel het me op: er werd weer een hand gegeven na de dienst. Het was lang geleden dat ik dat nog had meegemaakt! Nu de pandemie naar de achtergrond verschoven is, komt het normale leven weer op gang. En daar hoort ook de handdruk bij. Dat is iets wat al sinds mensenheugenis onderdeel is van onze cultuur. Het is een gebruikelijke manier om elkaar te begroeten.

In sommige culturen is het gebruikelijk om elkaar te begroeten met een kus. Voor ons zal dat in de eerste plaats iets zijn tussen familieleden en goede vrienden. Meestal zijn het dan vooral de vrouwen die elkaar zo groeten of ook mannen en vrouwen. Het is voor ons veel minder gebruikelijk dat mannen elkaar begroeten met een kus. Maar we hoeven niet ver te zoeken naar culturen waarin dat veel gebruikelijker is: je hoeft hier in België maar de taalgrens over te steken! Ik heb gemerkt dat het in Wallonië veel gebruikelijker is dat mannen elkaar begroeten met een kus, ook als ze elkaar niet goed kennen.

Een kus krijgen van iemand die je niet of nauwelijks kent: het overkwam me onlangs in de kerk. Niet hier in Horebeke maar in Dendermonde. Ik was uitgenodigd om daar als gastvoorganger voor te gaan en na de dienst bij de koffie kreeg ik, net als de andere mensen met wie ik aan tafel zat, een kus ter begroeting. Het was een hele natuurlijke begroeting en nu ik eraan terugdenk, gaan mijn gedachten uit naar de Bijbel. Niet naar de kus die Judas de Heer Jezus gaf uiteraard! Nee, ik moet denken aan de brieven van de apostel Paulus. Die schrijft namelijk enkele keren aan het einde van een brief:

‘groet elkaar (of groet alle broeders – en zusters -) met een heilige kus’ (Romeinen 16:16, 1 Korinthe 16:20, 2 Korinthe 13:12, 1 Thessalonicenzen 5:26).

Een paar jaar geleden promoveerde in Nederland een dominee op dit onderwerp, ds. Rianne Voogd. Uit haar onderzoek blijkt dat deze ‘heilige kus’ een belangrijke betekenis had in de tijd van het Nieuwe Testament. In de eerste plaats bleek daaruit hoe christenen zich tot elkaar verhielden: als broeders en zusters, familie door het geloof. Zo begroette men elkaar in de kerk, ‘de gemeenschap der heiligen’ zoals de Apostolische Geloofsbelijdenis het treffend verwoordt. De kerkgemeenschap is dan een heilige familie omdat ze toebehoort aan de Heilige, aan God.

Maar er is nog meer over te zeggen: ds. Voogd geeft aan dat we het ook moeten begrijpen vanuit de bestaande sociale verhoudingen. In die tijd was het gebruikelijk dat mensen van aanzien, ‘patronen’, in de ochtend met een kus werden begroet door hun cliënten. Deze laatsten hoopten dan op de gunst van hun patroon. De kus die ze gaven werd namelijk gezien als een teken van de ander eer geven.

Door elkaar als christenen te begroeten met een heilige kus werden sociale verhoudingen tussen rijken en armen in de kerk in een nieuw licht gezet. De verhoudingen die normaal in de samenleving zo belangrijk waren, verschoven in de kerk naar de achtergrond. Want de eenheid in Christus ging daar ver bovenuit. In de kerk konden heren en slaven elkaar begroeten als broeders en zusters door een kus!

Wellicht was het dan ook een soort eenvoudig ritueel om elkaar op deze manier te begroeten.

‘Begroet elkaar met een heilige kus’: is het de bedoeling om dit ook vandaag de dag in de kerk weer te gaan doen? Ik denk dat ds. Voogd gelijk heeft dat we hiermee de plank mis zouden slaan. We kunnen dit gebruik niet zomaar losweken uit de oorspronkelijke context. De bijzondere betekenis die de heilige kus destijds had zouden we nu niet zo aanvoelen. Het zou waarschijnlijk eerder ongemakkelijk zijn.

Dat laat echter onverlet dat de intentie erachter net zo actueel is als toen. Of we elkaar dus begroeten met een kus of niet is niet het punt. Het gaat erom dat we elkaar als heiligen begroeten, als broeders en zusters in de Heer Jezus Christus. Dat kan met een welgemeende handdruk, een lichte buiging of met hartelijke woorden. Die intentie is prachtig verwoord in Psalm 133 (berijmde versie uit het liedboek):

Zie toch hoe goed, hoe lieflijk is ‘t dat zonen van ‘t zelfde huis als broeders samenwonen.
Eén liefdeband houdt hen tezaam. De zegen van Gods hoog verheven naam daalt op hen neer vol zoete tederheid, als olie die den priester wijdt.

Bij deze besluit ik daarom met hartelijke én broederlijke groeten!

 

Ds. Simon van der Linden in Flambouw mei-juin 2022, Protestantse kerk Sint-Maria-Horebeke

 

Image : pixabay